Onye na-agụ akwụkwọ n’ọrụ ugbo na-akpọ oku maka nkwalite ọrụ ugbo

Tunde Joshua Agunbiade, onye nkuzi mmụta gbasara ọrụ ugbo, kpughere na Naijiria nwere 75% nke ala ya dabara adaba maka ọrụ ugbo, mana ọ bụ naanị 40% nke ala a ka a na-akọ maka ebumnuche ọrụ ugbo ma na-akpọ maka nkwalite nkwalite sitere na mba na itinye uche zuru oke na ọrụ ugbo. Tunde, onye gụrụ akwụkwọ mmụta Agricultural dị ka onye na-agụghị akwụkwọ na Agricultural Extension maka akara ugo mmụta nna ya ukwu, n’oge na-adịbeghị anya na-akwa arịrị na ya enweghị afọ ojuju na àgwà Naijiria dị ala maka ọrụ ugbo.

O mere ka ọ pụta ìhè na e nwere mbara ala a na-akọ ihe nke ọma nwere ike ịmị mkpụrụ ka ukwuu, ma ọ ka na-emebeghị ya.

“Ewezuga n’eziokwu na e nwere nnukwu akụkụ ala a ka na-arụ ọrụ maka ịkụ ihe, echere m na Naijiria eruola ihe dị ịrịba ama mgbe ọ ga-elekwasị anya na mmepụta ihe ọkụkụ,” ka o kwuru.

O kwuru na Naịjirịa bụ ndị kacha na-emepụta ji na akpụ na nke anọ na-emepụta koko n’ụwa niile, na-egosipụta nka na arụmọrụ nke ndị ọrụ ugbo na mba ahụ.

“Nke a bụ ihe dị ịrịba ama, ma a ka kwesịrị ime ọtụtụ ihe.

Okwu nke esemokwu na-adị n’etiti ndị na-achị ehi na ndị ọrụ ugbo kwesịrị ka ndị otu na-ahụ maka ọrụ ugbo lebara ya anya,” ka ọ gbakwụnyere. Tunde kọwara na tupu achọpụta mmanụ mmanụ na Naịjirịa, ọrụ ugbo bụ ebe akụnaụba obodo na-achị.

O kwuru na ngalaba ahụ bụ nnukwu ụlọ ọrụ na-ewe ọtụtụ ndị mmadụ n’ọrụ, na-echekwa oke ịda ogbenye n’okpuru nchịkwa.

“Ebe Naijiria na-adabere naanị na ọrụ ugbo, mba ahụ nwere onwe ya ma nwee ike gboo ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ mkpa ego ya niile,” ka ọ kọwara. “N’ezie, ọ bụ ihe kwesịrị ịrịba ama na ọ bụ n’oge a dabere na ọrụ ugbo ka mahadum isii nke mbụ, dị ka University of Ibadan, University of Nigeria, Nsukka, University of Lagos, Obafemi Awolowo University, Ahmadu Bello University, na University. nke Benin, bụ ndị e guzobeworo.”

Ọ gara n’ihu kwupụta ohere dị ukwuu na nke na-adịghị agwụ agwụ n’ime ụlọ ọrụ ahụ, dị ka inye ndị mmadụ nri, ebe obibi na uwe, ibelata ịda ogbenye, imepụta ọrụ, ọkachasị ndị ntorobịa, ịkpata ego maka ndị na-eme ihe, na itinye aka na atụmatụ mmepe obodo dị iche iche.

Tunde kwara arịrị banyere omume na-adịghị mma maka ọrụ ugbo n’etiti ndị Naijiria, na-akpọ ya nsogbu kachasị na-emekpa ngalaba ahụ.

“A na-ahụkarị ọrụ ugbo dị ka njikọ aka mbụ, ọrụ ndụ dị ala, na ọrụ onye ogbenye,” ka o kwuru.

“Ọ bụ ihe na-akụda mmụọ na ndị isi ihe metụtara, gụnyere gọọmentị, ekwubeghị okwu a na-emepe emepe.

“Ihe ịma aka ndị ọzọ gụnyere itinye ego na-adịghị mma na mmepe ime obodo,” ka ọ gara n’ihu.

“Ọtụtụ obodo dị n’ime ime obodo na-ada azụ n’ihe gbasara mmepe, na-alụso nsogbu ndị dị ka ọkụ eletrik na-adịghị mma, enweghị mmiri zuru oke, enweghị ụlọ ọrụ ahụike, na ụkọ nke ndị ọkachamara mmepe ime obodo dịka ndị ọkà mmụta mmekọrịta ọha na eze, ndị ọkachamara nkwurịta okwu ime obodo, na ndị ọrụ mgbasa ozi ugbo.”

Ọ gwara ndị Naijiria niile ka ha nabata ọrụ ugbo ma zụlite àgwà ziri ezi n’ebe ụlọ ọrụ ahụ nọ.

Ọ kpọkukwara gọọmentị na ụlọ ọrụ onwe ka ha na-amụba itinye ego, na-enweta teknụzụ ọgbara ọhụrụ, ma gbaa ndị ntorobịa ume itinye aka na ngalaba ahụ.

Tunde kwukwara na nna ya bụ onye ọrụ ugbo n’Ijero Ekiti na-akụ koko, kolanut, African walnut, ụdị ji dị iche iche, ose, ọka, kokoyam, akpu, plantain na ihe ịchọ mma.

Otú ọ dị, o kwuru banyere ihe ịma aka dị iche iche nke nna ya na-eche ihu, gụnyere netwọk okporo ụzọ adịghị mma na mfu mgbe owuwe ihe ubi gasịrị.

“Otu n’ime nsogbu ndị ọ na-enwe dị ka onye ọrụ ugbo bụ okwu ọjọọ okporo ụzọ,” ka ọ kọwara.

“Ọtụtụ oge, ọ na-ebuga ihe ubi ya na Aramoko Ekiti iji were ego gbanwere ha, mana ibu ihe ubi ya siri ike.

Nke a na-edugakwa n’ịla n’iyi n’ihi na ọ nweghị ike ibugharị ngwongwo ahụ n’ahịa n’oge.”

Ọ rịọrọ gọọmentị ka o dozie ihe ịma aka ndị a na-emetụta ọtụtụ ndị ọrụ ugbo ka ha na-atụnye ụtụ dị ukwuu na mmepe ime obodo.