Ebo ‘Israel furu efu?

A na-aga ọrụ Shabbat n’ụlọ nzukọ nyocha Ghihon Hibru dị na mpaghara Jikwoyi nke mpaghara isi obodo Naijiria.

Kadmiel Izungu Abor dị afọ iri na anọ na ezinụlọ ya ga-aga ebe ahụ. Ha na-aga n’akụkụ ewu kpafuru akpafu n’okporo ụzọ kpuchiri uzuzu na-acha ọbara ọbara na olulu, nke ahịhịa juru na ya. Ha dị ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ kilomita iri abụọ site na ụlọ ụlọ ọrụ nwere ọtụtụ ụlọ ọgbara ọhụrụ na nnukwu ụlọ dị n’isi obodo Naijiria bụ Abuja.

N̄kpọ nte owo 50 ẹsop idem ke synagogue. Ha na-ekpe ekpere site na Siddur, ha na-agụ site na Torah na ka ha na-abụ abụ, Abor mellow alto malitere ibili.

Na mba nke nwere nde mmadụ 162 esemokwu na-ebutekarị ọgba aghara n’etiti Ndị Kraịst na ndị Alakụba na ịbụ akụkụ nke obere okpukperechi nwere ike bụrụ okwu. Ma Abor na-eyi kipa ya na njirimara ya na mpako.

“Abụ m onye Igbo Juu.”

Ndị Igbo bụ otu n’ime agbụrụ kacha ukwuu na Naijiria nwere atụmatụ ọnụ ọgụgụ ndị bi na ya ruru nde iri abụọ ruo nde iri ise. Abor kwenyesiri ike na nna nna ndi Igbo bu ndi Ju.

Abor kwuru, sị: “Nwa Jekọb, bụ́ Jekọb, bụ Gad, amụtara m na o so ná ndị ahụ si n’Izrel jee biri n’ala ọzọ.” “Ya mere, o si ebe ahụ mụọ nwa nwoke aha ya bụ Eri wee mụọ nwa nwoke aha ya bụ Aguleri, otu a ka agbụrụ Igbo si malite.”

Site n’ọgbọ ruo n’ọgbọ, ụfọdụ ndị Igbo ewepụtala ụdịdị dị iche iche nke akụkọ gbasara mbata na-achị gburugburu Jekọb, bụ nna ochie nke okpukpe ndị Juu. Ụdị akụkọ a na-ewu ewu na-ekwu na Gad, bụ nwa nwoke nke asaa nke Jekọb, nwere ụmụ nwoke atọ bụ ndị biri na ndịda ọwụwa anyanwụ Nigeria ugbu a, bụ nke ndị Igbo na-emekarị. Ụmụ nwoke ndị ahụ, Eri, Arodi na Areli (dị ka ekwuru n’akwụkwọ Jenesis), ka ekwuru na ha mụrụ agbụrụ, alaeze guzosie ike na obodo ndị tọrọ ntọala ka dị na ndịda ọwụwa anyanwụ Naijiria taa, gụnyere Owerri, Umuleri, Arochukwu na Aguleri.

Eze A.E Chukwuemeka Eri, eze obodo Aguleri na-ekwu na ya na-achị oche eze nwa Gad bụ Eri.

N’ịbụ onye yi uwe elu na-acha ọcha nke kpakpando Devid kpachie n’ihu, Eze Eri rụtụrụ aka n’otu kalenda dị n’ahụ́ mgbidi obí ya bụ́ nke depụtara aha ndị bu ya ụzọ 33. O nweghi obi abụọ na Eri bụ nna nna ya. O nwetadịla ala iji guzobe ebe mmụta maka ọmụmụ ihe gbasara omenala ndị Juu.

“Ndị Izrel na ndị Igbo bụ ụmụnne,” ka o ji ọnụ ọchị na-ekwu.

Eze Eri dị ka ọtụtụ ndị na-ekwu na ndị Igbo bụ ndị Juu nke West Africa. Ha kwenyere na ha bụ ụmụ nke opekata mpe otu n’ime ebo Israel furu efu. Na narị afọ nke asatọ BC. ndị Asiria wakporo alaeze ebe ugwu Izrel na-amanye ebo iri ka ha jee biri n’ala ọzọ. Ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme na-ekwu na o yighị ka ebo ndị a kwagara n’ebe ọdịda anyanwụ Africa.

N’akụkọ ihe mere eme nile, ọnụ ọgụgụ buru ibu nke ndị Juu gbasasịrị agbasasịkwara ‘na-efunarị’ site na ntụgharị mmanye na mmekọ omenala.