MGBASA OZI SITERE N’AKA ONYEISIALA NAIJIRIA, N’IHE ỊMA AKA NKE MMEGHARỊ AKWỤKWỌ EGO NA ỌNỌDỤ MBA, N’ABALỊ IRI NA ISII ỌNWA FEBỤWARỊ, 2023.

Ezigbo ndị enyi m,

1 Achọpụtara m mkpa ọ dị ịgwa ụnụ okwu taa, banyere ọnọdụ mba na ịza ajụjụ maka mbọ ọchịchị anyị na-agba iji kwado ma wusie ike akụ na ụba anyị, kwalite ọgụ megide nrụrụ aka na ịkwado uru anyị na ọgụ megide iyi ọha egwu na enweghị nchekwa nke metụtara ọtụtụ ihe.

2. Ọkachasị na m na-agwa ụnụ okwu dị ka Onyeisiala a họpụtara n’usoro ọchịchị onye kwuo uche ya, iji gosipụta ọmịiko m, maka ihe isi ike ndị a na-enwe ka anyị na-aga n’ihu na mmejuputa iwu ego ọhụrụ, nke ga-eme ka akụ na ụba anyị dịkwuo elu ma belata mpụ ego.

3. Ka m mesie ndị Naijiria obi ike, na ime ka akụ na ụba anyị sikwuo ike, na-eme ka nchekwa na mgbochi mpụ ego nke bụ ihe kacha mkpa n’ọchịchị anyị. A gam anọgide na-agbasi mbọ ike na iyi m ṅụrụ ichekwa na ịkwalite ọdịmma nke mba na ndị Naijiria oge niile.

4. N’ime nkeji anọ nke afọ 2022, enyere m ikike ka Central Bank of Nigeria (CBN) megharịa akwụkwọ ego N200, N500, na N1000 Naijiria.

5. Maka mgbanwe dị mma, akwadoro m n’otu aka ahụ na akwụkwọ ego ọhụrụ na ndị ochie ga na-ekesa n’otu oge ruo abalị iri atọ na otu ọnwa Jenụwarị 2023, tupu akwụkwọ ego ochie akwụsị ịdị ire.

6. N’inabata ihe isi ike nke e zutere n’oge mmejuputa ya na nzaghachi na arịrịọ nke ụmụ amaala niile, e nyere ikike ịgbatị ụbọchị iri ruo abalị iri ọnwa Febụwarị 2023 maka mmezu nke usoro a. Ihe omume ndị a niile dabara n’iwu, n’okpuru iwu CBN Act 2007 ma gaa n’usoro ihe omume kacha mma n’ụwa niile.

7. Ụmụ amaala ibe m, dịka m na-achọ nghọta na ndidi ụnụ n’oge usoro mmejuputa, a na m eche na ọ dị m mkpa inye ụnụ isi ihe ole na ole dị mkpa na-akwado mkpebi iwu. Ndị a gụnyere:

a. Ọ dị mkpa iweghachi ikike nke CBN iji nọgide ma na-achịkwa ego na-ekesa. N’afọ 2015 mgbe ọchịchị a malitere, akwụkwọ ego nọ na nkesa bụ nanị N1.4trillion.

b. Ọnụego ego n’èzí ụlọ akụ tolitere site na 78% na 2015 ruo 85% na 2022. Ka ọ dị n’ọnwa Ọktoba 2022, ego a gbagoro na N3.23 trillion; N’ime ya, naanị ijeri naịra narị ise dị n’ime usoro ụlọ akụ ebe N2.7 trillion nọgidere n’ezi; si otú ahụ na-agbagọ amụma ego na njikwa oke ọnụ ahịa.

c. Ọnụ ọgụgụ akwụkwọ ego buru ibu nke anọghị n’ime ụlọ akụ egosila na osoghi akwalite akụ na ụba kama ọ na egbochi ọganihu ya.

d. Ntụle uto akụ na ụba na-eme ka ọ dị mkpa ka gọọmentị gbasawanye itinye ego na mba ahụ site n’ibelata ọnụ ọgụgụ ndị na-enweghị ego n’ụlọ akụ.

e. N’iburu n’uche ọnọdụ nchekwa n’ime obodo anyị, nke na-aga n’ihu na-akawanye mma, na-adọrọ mmasị gọọmenti ịkwado ndị ọrụ nchekwa iji merie ndị ohi na ịnara ego mgbapụta n’ime Naijiria .

8. N’agbanyeghi ihe ndọghachi azụ mbụ enwetara, usoro nleba anya na nzaghachi ewepụtara egosila na uru apụtala n’atụmatụ ahu.

9. A gwala m nke ọma na kemgbe mmalite mmemme a, ihe dị ka ijeri naira abụọ na ụma ka e nwetarala.

10. Nke a na-anọchi anya ihe dịka pasentị iri asatọ nke ego ndị dị otu ahụ. Ya mere, a na-atụ anya na a ga-enwe:

a. Nsiwanye ike nke akụ na ụba anyị.

b. Mbelata nke nnukwu ego na-eduga na mbelata nke ngwa ego na akụ na ụba nke kwesịrị ịkpata obere nrụgide na ọnụ ahịa.

c. Mbelata oke ọnụ ahịa n’ihi nbibi ego na-akata ya.

d. Mmebi nke omume akụ na ụba na-adabaghị n’iwu nke ga-enye aka ịkwụsị nrụrụ aka na inweta ego site n’ụzọ iwu na-akwadoghị;

e. Nkwụsi ike mgbanwe ọnụ ego.

f. Ịnweta mgbazinye ego dị mfe na mbelata ọmụrụ nwa.
.
g. Mbawanye omume ego kwụ ọtọ nke ga-eweta nchịkwa iwu nrụrụ aka dị mfe.

11. Amaara m ihe mgbochi ndị a na-etinye n’ụzọ ndị Naijiria site n’aka ndị ọrụ n’ụlọ akụ, ndị a hanyere usoro mmejuputa iwu ego ọhụrụ. Ọ na-ewute m nke ukwuu ma nwee ezi obi ọmịiko nye unu niile, maka nsonaazụ ndị a na-atụghị anya ya

12. Iji gboo nsogbu a, enyela m CBN ka o wepụta akụrụngwa niile ziri ezi na ụzọ iwu iji hụ na a kụziiri ụmụ amaala anyị nke ọma maka amụma a; mee mwepụ ego n’ụzọ dị mfe site na ịnweta ego kwesịrị ekwesị; na ikike ime nkwụnye ego.

13. N’otu aka ahụ, enyewo m iwu ka CBN gbasie mbọ ike na ụlọ ọrụ na-emegide nrụrụ aka, ka e wee hụ na ụlọ ọrụ ọ bụla ma ọ bụ onye (ndị) hụrụ na ha gbochiri ma ọ bụ mebie mmejuputa a ga-eme ka ọ buru oke ibu nke iwu.

14. N’oge ogologo oge nke imecha maka mgbanwe ego, m na-ege ntị bara uru iberibe ndụmọdụ si ọma pụtara ụmụ amaala na ụlọ ọrụ gafee mba.

15. N’otu aka ahụ, m na ndị nnọchiteanya nke Gọvanọ steeti yana Council of State gbakọrọ ọnụ. Karịsịa, dịka nchịkwa nke na-asọpụrụ iwu iwu, achọpụtakwara m na isiokwu a dị n’ihu ụlọikpe nke ala anyị ma kwuo ụfọdụ nkwupụta.

16. Iji mee ka nsogbu ndị a na-enye ndị mmadụ kwụsịlata karịsịa nye ụmụ amaala anyị, enyela m CBN ka eweghachite akwụkwọ ego ochie N200 n’ụlọ akụ ọzọ nakwa na e kwesịkwara ka ọ na-ekesa ya dị ka ihe nrịbama iwu na N200, N500 ọhụrụ. na N1000 akwụkwọ ego maka ụbọchị 60 site na February 10, 2023 ruo Eprel 10 2023 mgbe akwụkwọ nde N200 ochie kwụsịrị ịbụ ihe iwu kwadoro.

17. N’ikwekọ na ngalaba 20(3) nke iwu CBN 2007, ndetu N1000 na N500 ochie niile dị adị ka enwere ike ịgbapụta na CBN na ebe a họpụtara.

18. N’iburu n’uche ahụike nke akụ na ụba anyị na ihe nketa anyị ga-enyefe ndị ọchịchị na-esote na ọgbọ ndị Nigeria n’ọdịnihu, a na m adụ onye ọ bụla ọdụ ka ọ gbalịsie ike na-etinye ego ha site n’iji ohere na ikpo okwu na windo ndị CBN na-enye.

19. Ka m mesie ndị Naijiria obi ike na nchịkwa anyị ga-anọgide na-enyocha mmejuputa atumatu iji hụ na ndị Naijiria anaghị ebu ibu na-enweghị isi. N’akụkụ a, CBN ga-ahụ na ndetu ọhụrụ ga-adịwanye ma nweta ndị amaala anyị site na ụlọ akụ.

20. Achọrọ m ịrịọ ọzọ maka nghọta gị ruo mgbe anyị ga-emeri usoro oge a siri ike n’ime obere oge.

21. Ụmụ amaala ibe anyị, n’abalị iri abụọ na ise nke ọnwa Febụwarị, afọ 2023, mba ahụ ga-ahọpụta onye isi oche na ndị otu ọgbakọ ọgbakọ ọhụrụ. Amaara m na amụma ego ọhụrụ a nyekwara aka n’ụzọ dị ukwuu n’ibelata mmetụta ego na ndọrọ ndọrọ ọchịchị.

22. Nke a bụ ọpụpụ dị mma site n’oge gara aga ma na-anọchite anya nzọụkwụ siri ike nke ọchịchị a, iji tọọ ntọala siri ike maka ntuli aka n’efu na nke ziri ezi.

23. Ya mere, a na m arịọ nwa amaala ọ bụla ka ọ pụta ịtụ vootu ndị ha na-ahọrọ n’atụghị egwu, n’ihi na a ga-echekwa nchekwa na votu gị ga-agụta.

24. Agbanyeghị, a na m adụ gị ọdụ ka ị gbanarị ime ihe ike ma zere omume nwere ike imebi usoro ntuli aka. A na m arịọ anyị niile ka ọ bụrụ ntuliaka izugbe ga-aga nke ọma.

Daalụ maka ige ntị.
Chukwu gozie Obodo Naijiria .